Page 53 - Turkchem_Kasım_Aralık'25_sayı_109

Nobel Köşesi / Nobel Corner

Bu sürecin sanayi ölçeğine taşınması, BASF’ta Carl The industrial scaling of this process was achieved by
Bosch tarafından gerçekleştirildi ve ortaya “Haber– Carl Bosch at BASF, leading to the “Haber–Bosch pro-
Bosch süreci” çıktı. Bu yenilik, sentetik gübrelerin ne- cess.” This innovation provided an almost limitless
redeyse sınırsız üretimini mümkün kılarak tarımsal supply of synthetic fertilizers, dramatically increas-
verimi dramatik biçimde artırdı ve yaygın kıtlıkların ing crop yields and averting widespread famine.
önüne geçti.
The Nobel Prize in Chemistry, 1918
1918 Nobel Kimya Ödülü Fritz Haber was awarded the Nobel Prize in Chemis-
Fritz Haber, 1918 yılında “elementlerinden amonyak try in 1918 “for the synthesis of ammonia from its ele-
sentezi” çalışması nedeniyle Nobel Kimya Ödülü’ne la- ments.” The Nobel Committee recognized the immense
yık görüldü. Nobel Komitesi, buluşunun önemini özel- significance of his discovery for:
likle şu açılardan vurguladı:
Tarım: Sentetik gübre üretiminin mümkün hale gel- Agriculture: The ability to produce synthetic fertiliz-
mesi, gıda üretimini köklü biçimde dönüştürdü ve hız- ers transformed food production, supporting a rapidly
la artan dünya nüfusunun desteklenmesine olanak expanding global population.
sağladı. Industrial Chemistry: Ammonia became a funda-
Endüstriyel Kimya: Amonyak, patlayıcılar da dahil mental building block for numerous other chemicals,
olmak üzere birçok kimyasalın temel yapı taşı haline including explosives. The award was controversial at
geldi. the time due to Haber’s wartime activities, but it ac-
knowledged the profound scientific and societal im-
Ödül, Haberin savaş sırasındaki faaliyetleri nedeniyle pact of his work.
o dönemde tartışmalıydı; ancak çalışmasının bilimsel
ve toplumsal etkisinin büyüklüğünü kabul ediyordu. The Darker Side: Chemical Warfare
During World War I, Haber, a staunch patriot, applied
Karanlık Yüz: Kimyasal Savaş his chemical expertise to military ends. He played a
I. Dünya Savaşı sırasında Haber, güçlü bir yurtsever- leading role in developing and deploying chemical
lik duygusuyla kimyasal bilgisini askeri amaçlara yö- weapons, most notably chlorine gas, which was first
neltti. Özellikle 1915’te Ypres’te büyük ölçekli olarak used on a large scale at Ypres in 1915. His involvement
ilk kez kullanılan klor gazı başta olmak üzere kimyasal in chemical warfare earned him international con-
silahların geliştirilmesi ve sahada uygulanmasında demnation and created a profound moral dilemma re-
öncü rol oynadı. Bu faaliyetleri, uluslararası alanda garding the application of scientific knowledge.
ağır eleştirilere yol açtı ve bilimsel bilginin nasıl kul-
lanılacağına dair derin bir ahlaki tartışma yarattı. Conclusion
Fritz Haber’s Nobel Prize highlights a complex legacy.
Sonuç His invention of the Haber–Bosch process stands as
Fritz Haberin Nobel Ödülü, karmaşık bir mirasa işa- one of the most significant scientific achievements
ret eder. Haber–Bosch süreciyle geliştirdiği amonyak of the 20th century, directly contributing to the
sentezi, 20. yüzyılın en önemli bilimsel başarıların- sustenance of billions. Yet, his simultaneous role in
dan biri olarak kabul edilir ve doğrudan milyarlarca chemical warfare casts a long shadow, making him
insanın beslenmesine katkı sağlamıştır. Buna karşı- a poignant figure in discussions about the ethical re-
lık, kimyasal savaş alanındaki rolü, bu başarıya ağır sponsibilities of scientists and the dual-use nature of
bir gölge düşürür. Haberin hayatı, bilim insanlarının scientific discovery. His life remains a powerful case
etik sorumlulukları ve bilimsel buluşların hem yararlı study in the intersection of scientific brilliance, na-
hem yıkıcı amaçlarla kullanılabilmesi üzerine süren tional service, and moral paradox.
tartışmalarda çarpıcı bir örnek olarak varlığını sür-
dürmektedir.

Kaynaklar / References
• Fritz Haber – Facts. NobelPrize.org. Nobel Prize Outreach 2025. Wed. 19 Nov 2025. <https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1918/haber/
facts/>
• https://www.britannica.com/biography/Fritz-Haber

TURKCHEM | Kasım / November - Aralık / December 2025 51