Page 52 - Turkchem_Kasım_Aralık'25_sayı_109
P. 52
Nobel Köşesi / Nobel Corner
Fritz Haber (1868–1934)
Fritz Haber ve Nobel Ödülü: Çifte Miras
Fritz Haber and His Nobel Prize: A Dual Legacy
Fritz Haber (1868–1934), elementlerinden amonyak Fritz Haber (1868–1934) was a German chemist whose
sentezi üzerine yaptığı çığır açıcı çalışmasıyla 1918 groundbreaking work in synthesizing ammonia from its
yılında Nobel Kimya Ödülü’nü kazanan Alman bir elements earned him the Nobel Prize in Chemistry in 1918.
kimyagerdi. Haber–Bosch süreci olarak bilinen bu This invention, known as the Haber–Bosch process, revo-
buluş, tarımı kökten değiştirdi ve büyüyen dünya nü- lutionized agriculture and played a critical role in feeding
fusunun beslenmesinde kritik rol oynadı. Ancak Ha- a growing global population. However, Haber’s legacy is
berin mirası, aynı zamanda I. Dünya Savaşı sırasında also marked by his controversial involvement in the de-
kimyasal silahların geliştirilmesine yaptığı katkılar velopment of chemical weapons during World War I.
nedeniyle tartışmalıdır.
The Challenge of Nitrogen and the Haber–Bosch
Azot Sorunu ve Haber–Bosch Süreci Process
yüzyılın başlarında dünya, gübre için gerekli olan By the early 20th century, the world faced a critical short-
doğal azot bileşiklerinin kıtlığıyla karşı karşıyaydı. age of naturally occurring nitrogen compounds essential
Atmosferde bol miktarda azot gazı (N₂) bulunsa da for fertilizers. Although nitrogen gas is abundant in the
kimyasal olarak çok kararlı olduğu için bitkiler tara- atmosphere, it is chemically inert and cannot be directly
fından doğrudan kullanılamıyordu. Haber bu sorunu used by plants. Haber dedicated himself to solving this
çözmeye kendini adadı. 1909 yılında Haber, atmosfe- problem. In 1909, Haber successfully demonstrated a lab-
rik azottan (N₂) ve hidrojenden (H₂), yüksek basınç oratory-scale process to synthesize ammonia (NH₃) from
ve sıcaklık altında, bir katalizör yardımıyla amonyak atmospheric nitrogen (N₂) and hydrogen (H₂) under high
(NH₃) sentezlemeyi laboratuvar ölçeğinde başarmayı pressure and temperature, using a catalyst. This reaction
başardı. Tepkime şu şekilde ifade edilir:N2 (g)+3H2 is represented as: N2 (g)+3H2 (g)→2NH3 (g)
(g)→2NH3 (g)
50 TURKCHEM | Kasım / November - Aralık / December 2025
